‘Morgen reizen we door naar Servië’, zei ik in mijn argeloosheid toen we tijdens onze Balkanreis dit voorjaar in Kosovo waren. In Kosovo is een enthousiast CHE team aan het werk. In één van hun dorpen hebben ze naast een school een gebouw ter beschikking gekregen. Daar verkopen ze in de pauzes snacks, en komen op die manier ongedwongen in contact met de jongeren en via hen ook met de ouders.
Het merendeel van de inwoners van Kosovo is moslim; dat is nog een overblijfsel van de Turkse overheersing van dat deel van Europa. Maar het zijn een beetje moslims ‘op wieltjes’: ze eten geen varkensvlees en drinken geen alcohol. Dat is het wel zo’n beetje; of er überhaupt een moskee in het dorp is weten ze niet eens, laat staan dat ze die ooit van binnen hebben gezien.
Servië daarentegen is voor het overgrote deel orthodox: Grieks-orthodox, Russisch-orthodox, Oosters-orthodox. Ziehier een ideaal recept voor spanning en conflict, zoals je tegenwoordig dan ook vrijwel dagelijks in het nieuws ziet.
Toen ik bij het bezoek aan Kosovo tegen één van de jongeren van die school zei dat we de volgende dag naar Servië zouden gaan, antwoordde hij: ‘mag ik met je mee? Dan neem ik een geweer mee en schiet ik al die smerige Serviërs neer!’ Hij was een jaar of 14,15; de oorlog tussen Servië en Kosovo over onafhankelijkheid is al meer dan 25 jaar geleden. Hij heeft die niet eens bewust meegemaakt, maar blijkbaar wel de haatdragendheid en wraaklust overgeërfd van zijn ouders.
Dat ene zinnetje deed me een paar dingen beseffen: dat je enorm moet oppassen met wat je waar zegt. Maar ook wat een enorm kruitvat van ethnologische, religieuze en sociale spanningen en onverwerkte trauma’s de Balkan is. En als laatste: wraakzucht is één van de kernwaarden van de islam. Zo lang mensen onder die macht gebonden blijven – zelfs al is het maar in naam, of ‘op wieltjes’ – zal er geen verzoening plaats vinden. Dat kan alleen gebeuren als het Evangelie van Jezus Christus doordringt in harten van mensen en ze leren wat vergeving metterdaad inhoudt. Daarvan zijn ontroerende voorbeelden te zien in bijvoorbeeld Afrikaanse landen, waar eveneens gruweldaden hebben plaats gevonden tussen bevolkingsgroepen, maar waar de kracht van het Evangelie ruimte heeft gemaakt voor heling en verzoening.
Het is mooi om te zien hoe de CHE werkers van over heel Oost-Europa en de Balkan hierin het voorbeeld geven door samen te werken: Jezus Is in staat eenheid, verzoening en heelheid te brengen: Shalom!